Deart Ramadani, kineast shqiptar në SHBA: Unë kam pritur për një kohë kaq të gjatë dhe nuk mund të rri e të pres më shumë (II)

Deart Ramadani, 21-vjeçari me origjinë nga Kosova, aktualisht ndjek studimet në Universitetin shtetëror të Guvernatorëve në Chicago, drejtimi Digjital media dhe Film. Ai është në listën e studentëve më të mirë të universitetit. Ndonëse ka lindur në Amerikë dhe është rritur dhe shkolluar atje, dëshira e Deartit është që të kthehet në vendlindjen e prindërve të tij, në Kosovë dhe të kontribuojë në avancimin e filmit. Për këtë ka një vizion të qartë.

Në një intervistë të gjatë për gazetën online Mediafokus, Deart Ramadani, ndër të tjera thotë: Identiteti i Kosovës është i rëndësishëm për t`u shfaqur para botës. Hollywood-i nuk është qëllimi për të cilin Kosova duhet të përpiqet si dhe shumë gjera të tjera interesante, që ky kineast i ri i shpërfaq për herë të parë publikisht. Sot po publikojmë pjesën e dytë të kësaj interviste interesante me Deart Ramadanin.

Prishtina ka një nga studiot më të mëdha të filmit në Evropë

Duke ndjekur lirshëm rregullat e redaktimit klasik të Hollivudit, këta filma priren të jenë drama ose komedi e rastit. Ky është ose rezultat i krijimit të filmit komercial ose thjesht një mungesë e inovacionit artistik. Paratë motivojnë gjithçka dhe pa dyshim që shumica e filmave të bërë në Kosovë, kishin për qëllim fitimin. A është kjo arsyeja pse filmat gjithnjë përfundojnë se janë të lehtë për t’u bërë? Projektet i japin vetes një mbledhje të lehtë, një përmbledhje skenash të bashkuara për të treguar një histori. Unë ende nuk kam parë një film kosovar që mori rreziqe në mënyrën e ekzekutimit. Ka pak kontribut në krijimin e kinematografisë artistike, nuk duket se ka një kuptim për audion e mirë kinematografike dhe kurrë nuk ka nxitje për një zhanër tjetër. Unë ende nuk kam parë një film aksion kosovar, ose një tjetër që përshkruan një aventurë, dhe vepra e fundit vizuale e bazuar në Skënderbeun ishte shume vjet më parë.

Si krijues filmash, kam disa ide për filmat e mi dhe kërkoj të frymëzoj kineastë të tjerë që të shtyjnë gjithashtu mediumin. Kam frikë nga shkrepjet statike dhe aderimi në krijimin themelor të filmit është i mjaftueshëm për të kënaqur kuriozitetin shqiptar. Mbi të gjitha, arriti t’i mbajë ata disi të mahnitur deri më tani. Një nga gjërat e para që Kosova duhet të vendosë të bëjë është zgjerimi i mëtejshëm i infrastrukturës së saj kinematografike. Prishtina ka një nga studiot më të mëdha të filmit në Evropë. Kinemaja në Kosovë bën që të fitojë shumë me prezantimin e ekipeve ‘stunt’. Kjo do t’i lirojë kineastët shqiptarë nga detyrimi për të ndërtuar një film që i mungon eksitimi fizik. Futja e ‘stunt’ në kinema ka krijuar shumë emocione brenda Amerikës për shkak të njerëzve si Buster Keaton dhe Tom Cruise. Shumë filma kung fu janë filma që nxjerrin shumë nga kinemaja fizike dhe vizuale. ‘Stunts’ nuk janë të nevojshme për të gjitha projektet, por ne e humbasim shansin për të parë ata filma kosovarë që kërkojnë ‘stunt’ njëqind për qind të kohës derisa të krijojmë ekipet ‘stunt’ brenda vendit. Ashtu si futja e ‘stunt’ në kinemanë e Kosovës, ekziston një mundësi e madhe e shanseve të humbura në lidhje me efektet vizuale. Kosova ka nevojë për artistë të efekteve vizuale, shumëllojshmëria në filma në të gjithë botën për shkak të grafikës së krijuar nga kompjuteri është eksponenciale. Artistët e efekteve vizuale do të jenë në gjendje të rrisin shumë nga kinematografia, si dhe më tej aftësinë e tregimit të filmave, në mënyrën e kapjes së të papartishmes. Këta artistë janë gjithashtu të aftë të vijnë me material të animuar për të rinjtë në Kosovë, shumica e filmave te vizatuar dhe shfaqjeve për fëmijë janë krijuar për të trajtuar gjithashtu çështje në komunitetet e tyre përkatëse.

Kosova mund të përdorë disa filma te vizatuar që mund të adresojnë shumë çështje lokale dhe kulturore që ndoshta shoqëria është duke i përjetuar. Krahas filmave te vizatuar, ekziston një treg i pashfrytëzuar për filma animacion dhe shfaqje brenda Kosovës. E di se shumë njerëz që transmetojnë material të animuar, si për shembull Dragon Ball Z në filmin e ri Pixar edhe në Kosovë. Këta janë njerëzit që meritojnë përmbajtje shqiptare që u përshtaten shijeve të tyre krijuese. Krahas animacionit, artistët e efekteve vizuale do të jenë në gjendje të minimizojnë shumë nga procesi i buxhetimit pasi teknikat dhe inovacionet e ndryshme në efektet vizuale kanë shtyrë dhe arritur foto-realizëm. Kështu, duke lejuar aftësinë për të futur rekuizita ose pajisje të shtrenjta përndryshe me një kosto shumë më të ulët nëse është e nevojshme. Përmirësimi i njohurive në manipulimin e pamjeve vetëm mund të ofrojë përfitime për kinemanë e Kosovës.

Si një kineast aspirant, kam menduar thellë në disa projekte që do të doja të sillja në ekranin e madh për kosovaret. Sidoqoftë, me gjendjen e kinemasë në Kosovë siç është tani, këto projekte janë gati të pamundura për t’u realizuar, pasi mungojnë disa nga gjërat që përmenda më lart. Mund të formoj ekipe nga e gjithë bota, por kërkoj një premtim se puna do të kryhet me dashamirësi ndaj këtij projekti. Kjo mund të vijë vetëm nga dikush që është i lidhur kulturalisht me këtë punë, po aq sa unë. Unë tashmë kam ndërmarrë iniciativa të shumta dhe po përpiqem të mësoj sa më shumë që të mundem në mënyrën e kinematografisë dhe redaktimit përmes përvojës personale dhe shkollimit.

Projektet e mia dëshiroj t`i realizoj në Kosovë

Unë jam një person fizik dhe do të kërkoj trajnimin e duhur të ‘stunt’ pas mbarimit të shkollës, para se të kthehem në Kosovë për të bërë koreografi më të mirë dhe për të drejtuar projektet e mia të synuara. Sa i përket efekteve vizuale, unë shpresoj të avancoj aftësitë e mia dhe mund të shpresoj vetëm të filloj një nga këto ekipe VFX vetë brenda Kosovës. Derisa jam duke ndërmarrë gjithë këtë njohuri, dua të jem i qartë se nuk dua të jem vetëm figura e filmit. Nuk më intereson as të jem i famshëm, thjesht kam një pasion të zjarrtë të shprehem përmes disa filmave dhe shpresoj të hap rrugën për të tjerët si unë. Jam thjesht i përqendruar në punën që kam parashtruar dhe synoj plotësisht të bëj maksimumin për të krijuar diçka për të cilën mund të krenohem. Unë jam vetëm një perspektivë brenda popullit kosovar, dëshiroj të eksploroj të gjitha perspektivat e tjera të fshehura në Kosovë.

Populli ynë i afrohet artit me një mendje kaq të ndritur. Kam friken se një shumicë e madhe e popullit tonë nuk tregon asnjë vlerësim ndaj artit, jo për mungesën e artit, por për mungesën e perspektivës së re. Shqiptarët në Kosovë mund të jenë mospërfillës nëse nuk janë kritikë ndaj artit dhe atyre që e ndjekin atë, aq shumë potencial artistik shpërdorohet tek të rinjtë shqiptarë për shkak se u është thënë të ndjekin hobi dhe karriera më të prekshme. Unë e di se ka mendje të ndritshme dhe krijuese brenda Kosovës që me të vërtetë mund të lulëzojnë nëse u jepet mundësia. Ka tashmë disa institucione që po kërkojnë të shtyjnë praninë e Kosovës brenda komunitetit, përkatësisht Qendra e Kinematografisë së Kosovës. Ky është në thelb një fond publik i filmit që kërkon të arrijë qëllimet e publikut dhe interesin për kinematografinë. Ata janë të njohur për të financuar dhe krijuar filma të ndryshëm të shkurtër si dhe disa filma artistikë. Unë e respektoj shumë punën dhe iniciativën e tyre drejt ofrimit të kinemasë të krijuar dhe zhvilluar brenda Kosovës. Është e vështirë për parë gjithë punën që ata kanë bërë atje. Faqja ka bërë një përzgjedhje të filmave në dispozicion për shikuesit për të parë, por ka vetëm dhjetë opsione të listuar. Ky është lloji i mendësisë që dëshiroj të shoh që shqiptarët në Kosovë adoptojnë. Të merren këto çështje kinematografike në duart tona dhe të sigurojmë përfaqësimin aq të nevojshëm për njerëzit tanë në ekran. Këta janë individë me të njëjtin mendim, me të cilët shpresoj të punoj një ditë, dhe unë besoj fort se ka më shumë shqiptarë atje me ide krijuese. Shqiptarët janë një grup i fuqishëm individësh. Dikur kishte një pabarazi në ikonat shqiptare për t’u parë në ekranin ndërkombëtar. Tani në vitin 2020, ka shumë ikona shqiptare që kanë krijuar një prani dhe kanë shprehur perspektivën e tyre mbi identitetin shqiptar në një formë ose në një tjetër. Ka shumë shqiptarë të famshëm që unë i vlerësoj, si Rita Ora dhe Dua Lipa. Këta janë artistë që njihen në shkallë globale dhe e kanë pranuar dhe promovuar haptas kulturën e tyre shqiptare.

Identiteti i Kosovës është i rëndësishëm për t`u shfaqur para botës

Sigurimi i një dritareje mbi një kulturë që shpesh keqinterpretohet, ndërsa shton gjithashtu një flakë të perspektivës personale është ajo që më frymëzoi të ndjek përpjekjet e mia artistike. Një reper popullor i quajtur Action Bronson arrin të fusë kulturën shqiptare në muzikën e tij rap angleze. Tekstet e tij përbëhen nga njohuri kulturore të disponueshme vetëm për ata që bëjnë një jetë të zhytur në kulturën tradicionale shqiptare. Të dëgjosh një njeri të famshëm, të pasur, duke lavdëruar “bakllavanë e nënës” të jep një krenari ndaj identitetit tim shqiptar që më ndihmoi të vlerësoja më mirë detajet më të vogla të kulturës sonë. Shqiptarët kanë arritur të krijojnë një prani jo vetëm në muzikë por edhe në sporte të ndryshme. Ekipet e ndryshme profesionale evropiane përbëhen nga shqiptarë të ndryshëm. Ekipi ndërkombëtar i futbollit te Zvicrës përbëhet nga disa shqiptarë të Kosovës, të cilët nuk dështuan të shprehin kulturën dhe identitetin e tyre kur luanin me serbët në vitin 2018.

Identiteti shqiptar brenda Kosovës është i rëndësishëm për t`u shfaqur. Shumica e shembujve nga ne në botën e jashtme priren drejt stereotipave negativë, ose thjesht rishkruan se kush jemi ne që bota të miratojë vizionin e tyre për shqiptarët. Shumica e kulturave që kanë zhvilluar versionet e tyre të Hollywood-it e kanë bërë këtë me qëllimin për të përfaqësuar me saktësi kulturat e tyre dhe për të shmangur efektin e etnocentrizmit dhe përshkrimet e tij të pasakta të kulturës së tyre. Të gjithë kanë pjellë si rezultat i përshkrimeve të hershme që keqinterpretojnë identitetin e kulturave të tyre. Shqiptarët keqpërfaqësohen vazhdimisht në mediat, filmat që kanë arritur përtej Kosovës. Unë shoh shqiptarët neper filma që përdoren si banditë, trafikantë, gangsterë dhe kriminelë. Unë shoh historinë tonë që zhvendoset nga paragjykimet dhe politika në ekranin e madh, disa filma te Amerikës për Kosovën priren të jenë filma të financuar dhe të krijuar nga Serbia. Unë shpresoj që ne te ardhmen, rezultatet e kërkimit ne internet për filmat kosovarë, do të ofrojnë më shumë filma kosovarë sesa veprat e lidhura ngushtë me të cilat tentojnë të nxjerrin tani.

Si përfundim: Unë nuk jam i zgjedhuri për këtë, perspektiva ime mbi identitetin shqiptar është vetëm imja. Unë nuk dua ta shoh atë të adoptuar si perspektivë. Shpresoj të hap rrugën për të gjitha perspektivat e tjera në udhëtimin tim, me shpresë që të shoh perspektivat eklektike nga shqiptarë të ndryshëm të formojnë një kolazh identiteti që merr frymë sinkroniteti. Nëse Kinemaja e Kosovës tashmë do të kishte të njëjtën gamë të larmisë që shfaq në muzikën e saj, unë me kënaqësi do të merrja pjesë si shikues. Sidoqoftë, unë kam qenë duke pritur për një kohë kaq të gjatë dhe nuk mund të qëndroj e të pres më gjatë. Unë pres me padurim veprat që Kosova do të prodhojë pa mua, ndërsa komplotoj idetë dhe punët e mia me shpresën për të argëtuar dhe kapur imagjinatën shqiptare që më edukoi dhe më ushqeu në jetën time. /Mediafokus.info