Rezistenca ndaj antibiotikëve

Sabedin Sherifi/ Mësimdhënës i infermierisë Klinike

(Rezistenca ndaj antibiotikëve i referohet aftësisë së baktereve për t’i rezistuar antibiotikëve).

Në rastin e baktereve rezistente, trajtimi me një ose më shumë antibiotikë nuk shkakton vdekjen e baktereve ose pengon rritjen e tyre.

Rezistencë e krahasueshme ndodh edhe te kërpudhat, viruset, protozoarët dhe parazitët.

Llojet e rezistencës ndaj antibiotikëve

Rezistenca primare – Rezistenca quhet primare nëse një antibiotik ka një boshllëk në efektivitetin e tij në një gjini ose specie të veçantë.

Për shembull, cefalosporinat nuk funksionojnë te enterokoket (i ashtuquajturi hendeku enterokokal), ampicilina dhe tigeciklina nuk funksionojnë në Pseudomonas aeruginosa.

Rezistenca dytësore – Kjo formë e rezistencës karakterizohet nga humbja e efektivitetit të një antibiotiku në një bakter kryesisht jorezistent.

Mund të lindë spontanisht nëpërmjet mutacionit ose nëpërmjet transmetimit.

Resistencia përmes mutacionit: Mutacionet në gjenom ndodhin në një shkallë prej përafërsisht 10 -7 dhe janë thjesht të rastësishme. Ato mund të çojnë në rezistencë ndaj një antibiotiku.

Transferimi i rezistencës përmes transferimit horizontal të gjeneve: Bakteret mund të transferojnë informacionin gjenetik tek njëri-tjetri nëpërmjet proceseve të transformimit, transduksionit dhe konjugimit.

Rezistencë kryqëzuar – Rezistenca e kryqëzuar është pandjeshmëria e një specie bakteriale ndaj dy ose më shumë antibiotikëve që kanë një strukturë kimike të ngjashme ose të njëjtin mekanizëm veprimi.

Ekziston një rezistencë e kryqëzuar, për shembull, midis penicilinave dhe cefalosporinave.

Të dyja klasat e antibiotikëve janë kimikisht të ngjashëm dhe pengojnë enzimat që janë përgjegjëse për sintezën e murit qelizor në baktere.

Rezistenca paralele – Rezistenca paralele është pandjeshmëria ndaj përbërësve aktivë të të njëjtës klasë të antibiotikëve. Termi përdoret gjithashtu si sinonim për rezistencën e kryqëzuar.

Shumë-rezistente – Multirezistenca (polirezistenca) është pandjeshmëria ndaj disa antibiotikëve të klasave të ndryshme.

Mikrobet shumë-rezistente janë mikrobe problematike dhe shkaktarë të mundshëm për infeksionet spitalore.

Shembujt përfshijnë MRSA, MRGN, VRE, 3GCREB dhe XDR-Tb. Patogjenët tipikë përmblidhen edhe me akronimin ESKAPE.

Gjatë zbulimit të patogjenëve shumë-rezistente, shpesh duhet të përdoren antibiotikë rezervë.

Mekanizmat e rezistencës.

Formimi i beta-laktamazës: enzima beta-laktamazë e prodhuar nga bakteret i zbërthen antibiotikët beta-laktamazë përpara se të hyjnë në fuqi.

Struktura e synuar e ndryshuar: Pika e sulmit të antibiotikut (p.sh. ribozomet) është ndryshuar.

Bypass metabolik: Hapi metabolik që pengon ose eliminon një antibiotik zëvendësohet nga një tjetër.

Ndryshimi në përshkueshmërinë e membranës: Membrana qelizore ndryshohet në mënyrë që substanca antibiotike të mos mund të depërtojë më në të.

Proteinat lidhëse të penicilinës: Proteinat lidhëse të penicilinës janë ndryshuar (p.sh. MRSA).

Pompat e rrjedhjes: Antibiotikët që kanë hyrë në qelizë pompohen duke përdorur pompa rrjedhjeje me shumë barna.

Gjenetika – Baza e rezistencës ndaj antibiotikëve vendoset nga gjenet e rezistencës, të cilat gjithashtu transferohen nga një patogjen në tjetrin në formën e plazmideve.

Disa patogjenë (p.sh. MRSA) mund të kenë një sërë gjenesh të ndryshme të rezistencës.

Tërësia e të gjitha gjeneve të rezistencës ndaj antibiotikëve në një patogjen quhet rezistome.

Përcaktimi i rezistencës – Rezistenca ndaj antibiotikëve përcaktohet në një laborator mikrobiologjik.

Si rregull, përdoren procedura të automatizuara dhe në çdo rast të standardizuara.

Në Evropë, përdoren më së shumti standardet e Komitetit Evropian për Testimin e Ndjeshmërisë Antimikrobiale (EUCAST).

Pas përcaktimit të rezistencës, mikrobet e zbuluara caktohen si S – sensitive në ekspozimin normal, I – sensitive në ekspozim të shtuar ose R – rezistent.

Përcaktimi i rezistencës ndihmon mikrobiologun dhe mjekun kurues të zgjedhin një terapi antibiotike të synuar.

Epidemiologjia – Rritja sasiore dhe cilësore e rezistencës ndaj antibiotikëve paraqet një problem serioz.

Në vitin 2019, rreth 1.2 milionë njerëz vdiqën nga një infeksion me mikrobe rezistente ndaj antibiotikëve.

Në Gjermani, projekti „Mbikëqyrja e rezistencës ndaj antibiotikëve (ARS)“ u krijua në Institutin Robert Koch në 2007 për të mbledhur të dhëna për rezistencën.

Është interesante se nivelet e rezistencës janë veçanërisht të larta në vendet më të varfra, shih për shembull metallo-beta-laktamazën 1 të New Delhi në Indi.

Në Evropë ka një ndarje të theksuar veri-jug në të dhënat e rezistencës: në Greqi dhe Spanjë përqindja e baktereve rezistente është disa herë më e lartë se në Skandinavi. Gjermania zë një pozicion të mesëm këtu.

Ka të dhëna të mira që tregojnë se përdorimi i antibiotikëve dhe zhvillimi i rezistencës janë të lidhura ngushtë: „sa më shumë ta përdorni, aq më shpejt humbisni“.

Prandaj po bëhen përpjekje për të parandaluar përdorimin e papërshtatshëm të antibiotikëve, p.sh. në blegtori, por edhe në mjekësinë njerëzore.