Çudira ndodhin vetëm aty ku flitet shqip – Kjo nuk është më dhimbje, kjo është shfaqje

ADELINA PALI

Ka vende ku dhimbja shfaqet si pasthirrmë e shpirtit dhe vende ku ajo orkestrohet. Dhe çuditërisht…ose pikërisht…më shumë se kudo tjetër, çudira ndodhin aty ku flitet shqip.

Në gjuhën që dikur këndonte ninulla, ndërsa sot shërben për të recituar menunë e drekës së mortit. Në shumë raste, humbja e një të dashuri nuk trajtohet më si një plagë intime, por si një skenë ku secili ka një rol për të luajtur.

Prindi që sapo ka humbur fëmijën derdh lot për pesë minuta, e pastaj ngre kokën dhe pyet me shqetësim: “A do të ketë mjaft mish për të gjithë?”

Motra që ka humbur vëllanë, mbledh flokët, lyen sytë dhe vesh të zezat më elegante për të pritur mysafirët me buzëqeshje protokolli, si të ishte në një event gala.

Kjo nuk është më dhimbje…kjo është shfaqje. Dhe ndodh pikërisht aty ku turpi nuk buron nga boshllëku i shpirtit, por nga tavolina që “s’kish mish viçi”.

Aty ku nuk pyet kush si je me shpirtin, por sa ke shpenzuar për tabakanë. Aty ku vlera matet me menunë, e jo me kujtimin e të ndjerit.

Në shtëpitë tona të zisë, kafja ofrohet me sheqer të rafinuar, ëmbëlsirat me tre shtresa, dhe ambienti ka më shumë ngjashmëri me një sallon eventesh sesa me një vend zie.

Madje pas varrimit bëhet edhe lista: kush ka ngrënë, kush s’ka ardhur, kush nuk ka sjellë lule. Thua se i ndjeri do të ngrihet nga varri për të bërë bilancin e shpenzimeve.

Në këtë realitet, gjuha shqipe vuan. Nga mjet për të shprehur shpirtin, është kthyer në dekor të një shfaqjeje publike.

E përdorim për të justifikuar marrëzinë, për të fshehur zbrazëtinë, për të mbuluar hipokrizinë. Dhe më tragjikja është se gjithë këtë cirk social ne e quajmë “zakon”.

Nuk është zakon të zbukurosh dhimbjen me dekor. Nuk është zakon të konkurrosh për mikpritje në mes të një fatkeqësie. Nuk është zakon të shfaqesh i fortë, kur përbrenda po thërmohesh.

Kjo është një shfaqje. Një farsë për sy të botës. Shqiptari, në përpjekje për të ruajtur “nderin”, po sakrifikon thelbin.

Po harron që nderi nuk matet me bufenë pas varrimit, por me ndjenjën që e shoqëron atë humbje.

Dhe më e dhimbshmja është se shpesh, urrejtja brenda nesh është më e zjarrtë se dashuria. Xhelozojmë të afërmin më shumë se të huajin.

Shpërthejmë për një fjalë, një makinë, një pjatë më shumë edhe në drekën e mortit.

Kemi ardhur në një pikë ku e kemi ngatërruar vaktin me fatin, lotin me spektaklin, dhimbjen me shfaqjen.

Dhe shqipja… gjuha e shpirtit tonë, është duke u përdorur për të heshtur dhimbjen e vërtetë dhe për të theksuar fasadën.

Por ndoshta ka ende kohë për t’u zgjuar. Për të mos qenë të huaj në dheun tonë. Për të mos e kthyer dhimbjen në garë dhe mortin në konkurs mikpritjeje.

Sepse dhimbja nuk kërkon salltanete kërkon ndjenjë. Dhe zakoni nuk është i shenjtë kur vret shpirtin.

Çudira ndodhin vetëm aty ku flitet shqip.

Dhe për fat të keq, ajo gjuhë që dikur fliste me zemër, sot është bërë gjuhë fasade.

E ndoshta, vetëm kur ta kuptojmë këtë, do të pushojnë së ndodhuri çudirat.